Wim Kan

Willem Cornelis Kan (Scheveningen, 15 januari 1911 - Nijmegen, 8 september 1983) was een Nederlands cabaretier.

Kan werd geboren te Scheveningen, als derde kind van Helena Cornelia Schalkwijk en de ambtenaar Johannes Benedictus Kan, die later minister van Binnenlandse Zaken en Landbouw zou worden. Zijn broer Johannes Marinus (Jan) was later lid van de Raad van State. Op zijn zevende speelde Kan thuis al met een marionettentheater. Ook imiteerde hij samen met zijn zuster Truus graag buren.

Kan bezocht diverse middelbare scholen. Hij werd overal van school gestuurd en ging tenslotte naar de toneelschool in Amsterdam, die hij ook niet afmaakte. Kan speelde in 1930 buiten school in een toneelstuk mee, en leerde de tien jaar oudere revuester Corry Vonk kennen. Ze traden op 28 juni 1933 in het huwelijk.

Kan begon teksten te schrijven voor de revue van zijn vrouw, en op 15 augustus 1936 richtten ze samen het ABC-cabaret op. Dit zou een leerschool worden voor jong talent; onder meer Jenny Arean, Maya Bouma, Wieteke van Dort, Frans Halsema, Marnix Kappers en Frits Lambrechts werden hier later opgeleid. De voorstellingen waren een groot succes, en het ABC-cabaret trad in 1938 op in een experimentele televisieuitzending die pionier Erik de Vries verzorgde in de Utrechtse Jaarbeurs.

Eind 1939 vertrok het ABC-cabaret naar Nederlands-Indië voor een tournee. Doordat de Duitsers Nederland binnenvielen, konden de Kans niet meer terugkeren. Terwijl ze in Indië bleven vielen daar echter de Japanners binnen. Zo verdwenen beiden in een Jappenkamp; ze zouden elkaar jarenlang niet zien. Kan kwam tenslotte in kampen bij de beruchte Birmaspoorweg terecht, maar hij kreeg een bevoorrechte positie en hoefde niet echt te werken. Op 1 maart 1946 keerde het paar terug in Nederland. Toen keizer Hirohito in 1971 Nederland bezocht, schreef Kan een vlijmscherp protestlied.

Oudejaarsconferences

Wim Kan wordt gezien als de grondlegger van de Oudejaarsconferences. Hij begon in 1954 met zijn oudejaarsconference voor de radio, vroeg daarvoor duizend gulden, en wenste dat de conference zonder de toen gebruikelijke censuur werd uitgezonden. In 1956, 1958, 1960, 1963 en 1966 volgden er nog meer, altijd bij de VARA. Het unieke aan zijn conferences was dat hij politici van alle gezindten op de hak nam, ook van zijn eigen zuil. In 1973 hield Kan zijn eerste oudejaarsconference voor de televisie. Het werd een groot succes en hij brak alle kijkcijferrecords. Ook de conferences van 1976 en 1979 werden successen. Zozeer zelfs dat veel mensen zich menen te herinneren dat Kan élk jaar een conference heeft uitgezonden.

Kan was altijd heel kritisch over zijn eigen werk. Alles moest tiptop in orde zijn. Eerdere opnamen van voorstellingen van hem op 14 januari 1969 en 14 mei 1973 werden nooit op TV uitgezonden omdat hij er zelf niet tevreden over was (inmiddels op DVD verkrijgbaar). Ook bij latere oudejaarsconferences was het altijd weer spannend of Kan toestemming zou verlenen voor uitzending van het materiaal.

Kan richtte zich in zijn conferences voornamelijk op de politieke actualiteit. Van De Grote Drie was hij absoluut de meest politiek geëngageerde. Hij stond voor het "intellectuele" cabaret. Met zijn imitaties van Joseph Luns, Dries van Agt en Joop den Uyl had Kan de lachers op zijn hand. Hij kon niet de hele voorstelling uit zijn hoofd spelen en had daarom altijd grote stukken karton met aanwijzingen vooraan de rand van het toneel liggen. Een enkele kruk was decor. Ru van Veen achter de piano en Corry altijd aan zijn zijde.

In 1982 kreeg Corry Vonk een hersenbloeding. Hierdoor kon Kan zich niet goed op de Oudejaarsconference van dat jaar concentreren, en de televisieuitzending werd een debacle. Op het andere net werd diezelfde avond De Openbaring van Freek de Jonge uitgezonden. Zo werd pijnlijk duidelijk dat het tijdperk Kan definitief voorbij was. Tot een revanche kwam het niet meer; op 8 september 1983 overleed Wim Kan in het St. Radboud ziekenhuis in Nijmegen aan de gevolgen van keelkanker.

Op 15 augustus 1986 werd op het Leidseplein te Amsterdam een beeld van Wim Kan en Corry Vonk onthuld, ter herinnering aan de oprichting van het ABC-cabaret, 50 jaar eerder. Begin 1997 moest het beeld wijken voor een herinrichting van het Leidseplein; na tien maanden werd het in december 1997 op voorspraak van Wim Ibo herplaatst op het Gevers Deynootplein in Kans geboorteplaats Scheveningen. Ook het fameuze draaibare tuinhuisje in Kudelstaart waarin Kan veel van zijn teksten schreef is verplaatst; het staat nu bij het Koningstheater in 's-Hertogenbosch. In Kudelstaart, waar de Kans lang hebben gewoond, is een straat naar Kan genoemd: de Wim Kandreef. Hun woonhuis is inmiddels gesloopt en op de plek van het afgebroken huis, is een nieuw huis gebouwd.

Voorstellingen

  • 1963: Twaalf miljoen oliebollen op aardgas
  • 1973: Zuinig over de drempel
  • 1976: Waar gaan we in het nieuwe jaar naar toe
  • 1979: Wankelend over de drempel
  • 1982: We spreken af dat we niets meer afspreken
Â